De geschiedenis van het portret: van machtssymbool tot menselijk verhaal

Gepubliceerd op 30 juli 2025 om 13:38

Hi! Ik ben Ace, van Ace Photography. Ik ben gespecialiseerd in het maken van prachtige portretten. Van zachte tijdloze beelden tot schilderachtige kunstwerken

Portretten bestaan al duizenden jaren. Het is vooral een manier om mensen af te beelden en om iets te zeggen over wie deze mensen waren/zijn. De techniek, het doel en de betekenis van een portret is sterk veranderd door de tijd heen. Toch is er één constante factor die overeind is gebleven: De wens (of misschien zelfs de behoefte) van de persoon om gezien, herkend, erkend  en herinnerd te worden. 

In deze blog neem ik je mee in de geschiedenis van het portret!

Beeltenissen van macht in de oudheid

De vroegste vormen van portretkunst vinden we in de Egyptische, Griekse en Romeinse tijd. In Egypte werden farao’s afgebeeld op muren, sarcofagen en beelden. Deze portretten waren vaak gestileerd. Niet per se een realistische weergave, maar bedoeld om goddelijkheid, macht en status uit te stralen.

In het oude Rome werd dat al realistischer. Keizers, generaals en senatoren lieten bustes en schilderijen van zichzelf maken, vaak met nadruk op hun ‘deugden’ zoals moed, wijsheid en kracht. Portretten werden in die tijd ingezet als propaganda: “Zo wil ik dat je mij onthoudt.”

In de middeleeuwen kwam religie boven individualiteit

In de middeleeuwen verdween het persoonlijke portret grotendeels naar de achtergrond. Kunst stond in dienst van religie. Mensen werden slechts als onderdeel van bijbelse scènes of heiligenlevens afgebeeld. Wanneer personen toch vereeuwigd werden, gebeurde dat vaak anoniem of gestileerd. Het ging niet om hun karakter of uiterlijk, maar om hun functie in het verhaal.

Pas in de late middeleeuwen verschenen weer meer “persoonlijke” portretten, vaak in opdracht van rijke kooplieden of adel. Denk aan donoren die zich lieten schilderen op religieuze altaarstukken, aan de rand van een tafereel. Hiermee lieten ze zien hoe vroom (oprechte toewijding aan het geloof) ze waren en, vaak ook, hoe rijk.

Jeroen Bosch, Calvarie met schenker, (ca. 1490)

Mona Lisa is een schilderij van Leonardo da Vinci, dat hij waarschijnlijk tussen 1503 en 1506 vervaardigde. Dit is één van de bekendste schilderijen uit die tijd

De geboorte van het persoonlijke portret gebeurde in de Renaissance (wedergeboorte)

Met de Renaissance (15e–16e eeuw) kwam de herwaardering van het individu. De mens werd gezien als uniek, met een eigen karakter en emoties. Kunstenaars als Leonardo da Vinci, Jan van Eyck en Hans Holbein maakten portretten die veel meer lieten zien dan alleen uiterlijk; ze vingen de ziel, de status, en het verhaal van de persoon.

In deze tijd ontstonden ook de eerste zelfportretten, waarbij kunstenaars zichzelf als volwaardig onderwerp zagen. Denk aan Albrecht Dürer of Rembrandt later. Portretkunst werd verfijnd met aandacht voor licht, detail, compositie en symboliek: een hand op een boek stond voor geleerdheid, een hond voor trouw, fruit voor vergankelijkheid.

17e eeuw: De gouden eeuw van portretten

In de 17e eeuw, vooral in Nederland, kende de portretkunst een hoogtepunt. Schilders als Rembrandt, Frans Hals en Johannes Vermeer maakten iconische portretten van burgers, zakenlieden, gilden en families.

Wat opvalt is hoe ‘gewone mensen’ steeds vaker een portret konden laten maken. Rijke kooplieden en hun gezinnen wilden hun status tonen, maar ook hun persoonlijkheid vastleggen. Groepsportretten, zoals schuttersstukken, waren populair. Een soort groepsfoto avant la lettre. Oftewel de benaming van groepsportret/foto was nog niet uitgevonden.

Rembrandt ging hierin verder dan anderen: hij toonde zijn onderwerpen met rauwe emotie, diepe schaduwpartijen en een haast psychologisch inzicht. Zijn zelfportretten vormen als het ware een visueel dagboek van zijn leven.

Rembrandt Zelfportret met twee cirkels (ca. 1665-1669),

Uitzicht vanuit het raam in Le Gras, de bekendste overgebleven foto door Niépce (1826)

In de 18e eeuw werd de basis voor fotografie. Uitvinder Joseph Nicéphore Niépce experimenteerde vanaf 1793 met lichtgevoelige materialen om beelden vast te leggen, en in 1826 lukte het hem de eerste foto te maken. Dit was echter nog geen studiofotografie, maar een experimenteel proces waarbij een plaat langdurig (namelijk 8 uur) aan licht werd blootgesteld. 

18e–19e eeuw: Romantiek en opkomst van de fotografie

In de 18e eeuw werd het portret steeds emotioneler en idealistischer. Mensen wilden mooier, nobeler of dromeriger afgebeeld worden dan ze echt waren. Portretten werden een soort ideaalbeeld (net zoals wij nu met filters werken).

Aan het einde van de 19e eeuw veranderde alles met de komst van de fotografie. In plaats van maandenlang poseren voor een schilder, kon men in minuten een realistisch beeld laten maken. Toch bleef de pose vaak klassiek: statig, met donkere achtergrond, formele kleding.

Studiofotografie werd een nieuwe kunstvorm. Portretfotografen gebruikten licht, achtergronden, attributen en soms schilderachtige technieken om hun foto's op schilderijen te laten lijken.

20e–21e eeuw: Van snapshot tot storytelling

Met de komst van de digitale camera, smartphones en sociale media werd beeld steeds vluchtiger. Iedereen kon en had de mogelijkheid, plotseling fotograaf zijn. Tegelijkertijd ontstond er een herwaardering voor het ambacht: mensen zoeken weer naar authentieke portretten die meer doen dan alleen registreren.

Moderne portretfotografie legt niet alleen het uiterlijk vast, maar ook de persoonlijkheid, de kwetsbaarheid en de kracht van het individu. Het kan je zelfs weer helemaal terug brengen naar hoe het ooit begon. Van foto naar schilderij. Met alle geweldige moderne technieken die ze toen niet hadden

Van foto & photoshop naar schilderij

Foto van Ace Photography

Van traditie naar jouw portret van nu

De portretten van vroeger zijn prachtig, ze waren niet alleen maar bedoeld als kunst. Ze waren bedoeld om een verhaal te vertellen. Om iemand vast te leggen zoals die écht was, op een belangrijk moment in het leven.

En precies dat is vandaag de dag nog net zo relevant. Alleen gebruiken we nu andere technieken: geen olieverf en doek, maar licht, lens, timing en gevoel.

Ik bouw voort op die eeuwenoude traditie. Elk portret dat ik maak is een eerbetoon aan die rijke geschiedenis, maar dan met een eigentijdse blik. Een warme, ontspannen sfeer waarin jij jezelf kunt zijn en vast laat leggen.

Mijn werkwijze draait om vertrouwen, aandacht en verbinding. Net als de portretschilders van vroeger, neem ik de tijd om jouw verhaal te begrijpen. Wie ben jij? Wat wil je laten zien en misschien juist niet? Samen creëren we een beeld dat écht iets over jou vertelt.

Een goed portret is tijdloos. Het is meer dan een mooie foto, het is een stukje erfgoed. Voor jezelf, voor je familie, voor de toekomst.

Dus of je nu een tijdloos portret zoekt of een Fine Art portret: laat je inspireren door het verleden, en geef jouw eigen gezicht aan het nu.

 

Met liefde

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.